Geluk is iets wat we allemaal najagen. Ondanks het feit dat het een universele behoefte is, verschilt geluk per persoon en ook per dier. Maar waar mensen grotendeels de makers van hun eigen ‘happy life’ zijn, is het geluk van dieren grotendeels van ons afhankelijk. Wij zijn dan ook degene die onze hond, kat, knaagdieren of vogels gelukkig kunnen maken.

 

Wat betekent geluk?

We zien onze dieren graag lang en gelukkig leven. Je kan twee vormen van geluk onderscheiden: het spontane blije gevoel door een (toevallige) gebeurtenis, of een langduriger, dieper gevoel – een staat van innerlijke tevredenheid. “Dieren zijn waarschijnlijk niet in staat om hun levenssituaties te vergelijken in dezelfde mate als wij verdrietig kunnen zijn of genieten van mooie herinneringen. Ze leven in het hier en nu”, legt dr. Andreas Ochs, dierenarts van de Berlijnse Zoo uit. “Ze hebben wel een emotioneel leven dat vergelijkbaar is met het onze.”

Het menselijk geluk, het fysieke en mentale proces, is nog niet helemaal ontrafeld. In onderzoeken houden wetenschappers zich echter steeds meer bezig met de vraag wat geluk betekent voor dieren, en hoe het wordt herkend en mogelijk gemaakt. De neurobiologie heeft hierin opvallende details opgeleverd: bepaalde interne of externe stimuli zorgen voor de productie van de neurotransmitters dopamine, serotonine en oxytocine, de zogenaamde gelukshormonen, in het centrale zenuwstelsel van dieren. Net als bij ons!

Onze levens zijn veranderd tijdens corona. Minder vrijetijdsmogelijkheden en een beperkt aantal sociale contacten bepaalden het alledaagse leven. Onzekerheid creëert onevenwichtigheden. Men verlangt naar veiligheid en nabijheid. Het is dus geen wonder dat veel mensen een huisdier hebben aangeschaft. Huisdieren verhogen het fysieke en psychologische welzijn. Hun aanwezigheid kan eenzaamheid beperken en stress verminderen. Door dieren te aaien komen er gelukshormonen vrij. Een huisdierenstudie door professor Renate Ohr van de Universiteit van Göttingen in 2019 heeft dit allemaal bewezen.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

 

Weten wanneer dieren geluk voelen

Over de aanschaf van huisdieren moet goed nagedacht worden. Dieren zijn geen dingen die je naar believen kunt kopen en weer afschaffen.

Dierenasielen en fokkers melden sinds 2021 een extreme stijging in de vraag naar dieren. Helaas is dit geen reden om te juichen, want nu al begint duidelijk te worden dat veel van die dieren na de pandemie weer in een asiel zullen belanden. Na de lockdown vragen mensen zich af wat ze met de pup of kitten moeten doen als ze de hele dag buitenshuis zijn. Hebben mensen alleen aan hun eigen geluk gedacht? Wie zorgt er voor dat van het huisdier?

“Om gelukkig zijn goed te kunnen duiden heb je kennis nodig van de behoeften van de gekozen diersoort, en de manier waarop dat dier zich uitdrukt”, zegt dr. Ochs. Alleen als je een dier nauwlettend observeert, weet je wat over hun gevoelstoestanden. Knabbelen aan heerlijk groenvoer en veel knuffelen roept bij sommige dieren ongetwijfeld gevoelens van geluk op. “Welzijn is te herkennen aan een heldere, open blik en ontspannen gelaatstrekken. De hele lichaamshouding laat zien waar een dier echt van geniet”, aldus de dierenarts.

Details geven informatie: Zijn de oren van het paard naar voren gericht? Dan is het in orde. Nestelt de kat zich tegen je aan en spint? Pure ontspanning! De kippen kakelen tevreden? Dit kunnen allemaal indicaties zijn van geluk. Ademhaling en zelfs de conditie van de vacht geven informatie over hoe comfortabel een dier zich voelt. Ook de manier waarop een dier speelt en daarna weer rust vindt.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

 

 

Hoe we dieren geluk geven

Een permanent gezond, bevredigend leven omvat meer dan een korte roes, zo weet de expert: “Als aan alle basisbehoeften zoals een geschikt thuis, goed eten, aandacht en beweging is voldaan, en dieren zich veilig en zeker voelen, hebben we al een goede basis gelegd.” Momenten van geluk kunnen dieren ook overal raken – of ze nu in de mand of in de tuin liggen terwijl ze liggen te dommelen. Of het nu gaat om het volgen van een spoor, rollen in de modder, bij ons in bed slapen of galopperen over een weiland, een kuil graven, over het gras rennen of snuffelend aan een interessante plek. En soms ook als we het dier gewoon met rust laten en van een afstandje toekijken. De volgende punten dienen als gelukskompas voor jouw huisdier.

 

1. Begrip en vertrouwen

Met iemand aan onze zijde die we vertrouwen, kunnen we uitdagende situaties beter aan. Onze huisdieren voelen precies hetzelfde. Het gedrag van de nieuwe eigenaar is vooral belangrijk wanneer dieren net in huis komen. Dit is waar de koers wordt bepaald of honden een hechte band met hun menselijke familie zullen hebben, of katten in de toekomst hun kattenbak zullen gebruiken, of konijnen op een ontspannen manier uit de kooi kunnen worden getild of dat papegaaien handtam gemaakt kunnen worden. Dieren krijgen het meeste vertrouwen als ze een ontspannen, positieve tijd met ons hebben. Doe iets dat jouw dieren leuk vinden! Ze tonen ons hun genegenheid door naar ons toe te komen en onze aanwezigheid op te zoeken – vrijwillig. Dit vraagt vaak wat geduld, maar het is absoluut de moeite waard.

Dierentaal begrijpen om te herkennen wanneer het hen teveel wordt, is net zo belangrijk voor een vertrouwensrelatie. Dieren gebruiken hun hele lichaam om te communiceren. “Vreugde, maar ook angst, verdriet en woede zijn in elke vezel zichtbaar. Sommige dieren, zoals paarden of honden, lijken zelfs te kunnen lachen”, zegt Andreas Ochs. Leer daarom je dieren goed te lezen.

 

2. Aandacht en toewijding

Bijna alle dieren hebben een referentiepartner nodig. Of dit een baasje of een soortgenoot is, is niet alleen afhankelijk van de soort, maar ook van de aard van het dier. Paarden, konijnen, cavia’s en vogels hebben behoefte aan één of meerdere soortgenoten, en ook bij binnenkatten is gezelschap vaak zinvol. Als dieren die normaal in groepen leven geen sociale partner krijgen waarmee ze kunnen kibbelen, knuffelen en lekker kunnen verzorgen, worden ze niet alleen ongelukkig maar ook ziek. Zelfs de meest intensieve toewijding van de eigenaar kan een soortgenoot niet vervangen. Het is het beste om maatjes te houden die sympathie voor elkaar hebben. Omdat het niet altijd lekker klikt, ook niet tussen dieren. De menselijke partner moet zich richten op liefdevolle, sociale en respectvolle interactie met de dieren. Veel honden zijn pas echt gelukkig als ze voldoende fysiek contact hebben.

 

3. Gezondheid en verzorging

“Lichamelijke gezondheid en geluk zijn nauw met elkaar verbonden”, weet Andreas Ochs uit ervaring. Huisdiereigenaren moeten daarom letten op voeding en het gewicht van hun dier. Vier pijlers van preventie verhogen de levenskwaliteit van onze geliefde dieren: de belangrijke vaccinaties, gezondheidscontroles, bescherming tegen parasieten en eigen initiatief. Vaccinaties kunnen de klassieke infectieziekten bij honden, katten, paarden, konijnen en fretten voorkomen. Voor parasietenbescherming, o.a. tegen vlooien, teken en wormen, geldt hetzelfde als voor vaccinaties: bescherm preventief. Als jouw dieren zich anders gedragen of minder eetlust hebben, kan dit een teken van ziekte zijn. De meeste dieren laten alleen pijn zien als ze er slecht aan toe zijn, en zelfs dan weten sommigen het goed te verbergen. Dit is aangeboren gedrag: wie zwakte vertoont belandt al snel in de maag van de vijand. Baasjes die hun dieren nauwlettend in de gaten houden, hebben een betere kans om dit stille lijden tijdig op te merken.

Langharige viervoeters zoals sommige konijnen, cavia’s, honden en katten moeten dagelijks worden geborsteld. En paarden altijd voor het rijden. In de wei kunnen paarden een vliegendeken of -masker dragen; dit beschermt tegen vervelende insecten. Ook goede tandheelkundige zorg en verzorging van de pootjes/hoeven en nagels, draagt bij aan een goede gezondheid.

 

4. Liefde, maar niet overdreven

Met al dat goede dat dieren ons geven, willen we ze natuurlijk veel teruggeven. Vaak merken we niet dat we ze soms bijna verpletteren met onze menselijke liefde. Wat ons fijn lijkt, is vaak een belasting voor dieren. Extreme liefde voor dieren gaat te ver. In het meest ongevaarlijke geval dragen dieren designerkleren of slapen ze in luxe bedden. Maar een dier heeft dit niet nodig om gelukkig te zijn.

Een veelvoorkomende vorm van ongunstige liefde voor dieren, is te zien in voeding. Veel eigenaren tonen hun ‘houden van’ door middel van traktaties – want liefde gaat door de maag. “Natuurlijk zijn onze dieren dan gelukkig, het zorgt voor een kort en intens moment van geluk”, zegt Andreas Ochs. “We doen echter niets goeds voor hun welzijn op de lange termijn. In de natuur moeten dieren iets doen voor hun voedsel. Een wolf of een wilde kat moet eerst jagen en bewegen. Evenzo zijn konijnen en vogels de hele dag onderweg om naar voedsel te zoeken.”, zegt de dierenarts. Te veel kilo’s zijn bovendien schadelijk voor de gezondheid. Toon dus liever genegenheid aan huisdieren door middel van immateriële dingen zoals aandacht, aaien of hartelijk oogcontact.

Sommige katten worden in piepkleine appartementen gehouden en paarden in kleine stallen om verwondingen te voorkomen. Kleine dieren en vogels worden vaak alleen gehouden. Met zo’n overmatige ‘zorg’ kunnen de dieren niet meer naar hun natuurlijke behoeften leven. “Geluk betekent dat we ons huisdier geven wat het nodig heeft”, benadrukt Andreas.

 

5. Bewegen en bezig zijn

Honden, katten en paarden hebben dagelijks behoorlijk wat beweging nodig. Hoeveel en hoelang hangt af van de leeftijd, het ras en de gezondheid van de dieren. Maar ook kleine dieren zoals konijnen, ratjes en vogels willen beziggehouden worden – mede door de inrichting van hun verblijf. Afwisseling is daarbij belangrijk om zowel fysieke als mentale uitdagingen te kunnen geven. Voldoende ruimte om te rennen, springen en/of vliegen met soortgenootjes maakt kleine dieren  gelukkig. Is jouw hond of kat gek op slopen? Of slaapt hij teveel? Dan kan er sprake zijn van verveling! Met denkspelletjes, clickertraining, behendigheid en andere activiteiten kun je je huisdier mentaal fit houden. Ook komt je trouwe viervoeter meer in balans door voldoende te bewegen en zijn hersens te gebruiken. Als jouw huisdieren moe worden, moet je pauze nemen of de oefeningen stoppen. Oude dieren en dieren met overgewicht of gewrichtsproblemen hebben een aangepast bewegingsprogramma nodig.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

 

6. Gewoon dier zijn

Dieren nemen de wereld anders waar. En ze ervaren geluk anders dan wij – afhankelijk van soort en persoonlijkheid. We vergeten vaak dat dieren op zichzelf staande, voelende wezens zijn met individuele interesses en behoeften:

• Katten zijn zelfvoorzienend en behoren tot de minst gedomesticeerde dieren. Ze willen zelf bepalen wanneer en hoe dicht ze bij mensen willen zijn.
• Hoe goed ze ook worden schoongemaakt, veel paarden genieten na het rijden graag van een lekker zandbad.
• Kleine honden, zoals Chihuahua’s, worden vaak verwend met de (begrijpelijke) wens om ze te beschermen. Maar ook zij willen ravotten en snuffelen met vriendjes – gewoon hond zijn.
• Voor een voormalige straathond betekenen een thuis en eigen mensen niet altijd geluk. Vogels willen graag in groepen leven en kunnen vliegen.
• Hamsters zijn veel meer geschikt voor geïnteresseerde toeschouwers dan voor kinderhanden en mensen die geknuffeld willen worden.

 

Als we bereid zijn om onszelf in te houden ten gunste van de dieren, dan staat niets ons gemeenschappelijke geluk in de weg.

 

7. Zekerheid door regels

Wat denk jij: Hoe voelen kleine dieren zich als een reus zich over hen heen buigt, hen oppakt en overstelpt met lichaamscontact? Konijnen, chinchilla’s en hamsters voelen zich al snel bedreigd en kunnen dan bijten. Ook het aaien van de kop, direct oogcontact en innige knuffels kunnen dit gevoel veroorzaken. Daarom is het belangrijk dat het hele gezin zich aan bepaalde regels houdt in de omgang met dierlijke huisgenoten. Ook paarden en honden hebben hier behoefte aan. Ze geven de voorkeur aan een heldere dagstructuur en voelen zich beter als wij hen het gevoel geven dat ze onder alle omstandigheden op ons kunnen vertrouwen. Daarvoor is zelfbewustzijn en doorzettingsvermogen nodig, maar ook kalm blijven in lastige situaties. Als de hond voelt dat zijn baas geen angst heeft, wordt hij automatisch rustiger. Een duidelijke rolverdeling, heldere signalen en vaste regels bieden dieren zekerheid. Hetzelfde effect krijg je bij katten, vogels en andere kleine huisdieren, door te zorgen voor een regelmatige dagindeling met vaste voer-, speel- en uitlooptijden.

 

8. Rustoord en relaxen

Aangezien honden, katten, kleine dieren en vogels verschillend sociaal gedrag vertonen, dienen huisdierbaasjes zich vooraf te informeren over de individuele behoeften van hun dier. Terwijl honden hun mensenroedel en fysiek contact nodig hebben om te ontspannen, geven de meeste katten, kleine dieren en vogels de voorkeur aan meer ruimte en de mogelijkheid zich terug te trekken. Huisjes en holletjes zijn een must, vooral voor hamsters, muizen, konijnen, chinchilla’s en cavia’s. Minimaal één huisje per dier met elk twee uitgangen. Als kleine prooidieren kunnen ze anders niet relaxen omdat ze bang zijn. De schuilplaats moet groot genoeg zijn zodat de dieren er een nest in kunnen bouwen en comfortabel kunnen bewegen. Vooral wanneer er kleinere kinderen in het gezin wonen, zijn mensloze oases van rust een must. Vaak kiezen dieren hun eigen toevluchtsoord en dat is prima. Het belangrijkste is dat het vrij is van tocht en hitte, en het dier  er in staat is om zijn omgeving ongestoord te observeren. Vogels vinden rust op hoge takken en hebben minimaal één ondoorzichtige kooiwand nodig. Dit laatste is ook het advies bij kleine huisdierenverblijven. Plaats ze op borsthoogte. Hierdoor zien we er vanuit het oogpunt van bijvoorbeeld een hamster minder bedreigend uit en kan het dier ontspannen.

 

Gelukkige mensen – gelukkige dieren

Dieren maken ons absoluut gelukkig, maar we moeten ze niet gebruiken voor ons eigen geluk. In tegenstelling tot hen kunnen we als onafhankelijke levende wezens vrij en bewust onze levensomstandigheden kiezen en verantwoording nemen voor ons welzijn. Deze taak kan niet worden overgelaten aan huisdieren, of medemensen. “Als dieren onze emoties spiegelen, ons proberen te troosten en op te vrolijken, is dat natuurlijk een heerlijk gevoel. Het kan echter ook een dier overweldigen”, waarschuwt Andreas chs. “Onze angsten en zorgen kunnen zich verspreiden naar huisdieren en hen onzeker maken.” Huisdieren weerspiegelen ons. Het is daarom aan te raden om ongewenst gedrag van jouw dier eens te bekijken met betrekking tot je eigen gedrag.

Onderzoekers van de Ruhr Universiteit in Bochum ontdekten dat huisdieren ons welzijn alleen maar vergroten zolang de persoonlijke beperkingen niet te groot zijn. Als ontmoetingen met vrienden worden geannuleerd vanwege de angst even gescheiden te zijn van een huisdier, is dit niet gezond meer. Het is soms moeilijk om je vierbenige huisgenoot aan de andere kant van de slaapkamerdeur te zetten, maar het is dan wel beter voor jou, en uiteindelijk ook voor je dier. Het geluk van jouw dieren begint bij jou.

Bron: Hart voor Dieren