Het illegaal vangen en verkopen is één van de grootste bedreigingen voor wilde dieren. Maar ook voor mensen schuilt er een onzichtbaar gevaar in dierenmarkten, knuffelfarms en dergelijke. Deze illegale handel kan leiden tot zoönosen zoals het coronavirus.
Handel in de schaduw van de wet
Met treurige ogen steekt het uitgeputte schubdier zijn neus tussen de tralies door een snakt naar lucht. Met ruim twintig wilde soortgenoten wacht hij op een Chinese markt in een krappe kooi op een potentiële koper – en daarmee zijn dood. Vrijheid zal deze exoot nooit meer meemaken… Zo vergaat het jaarlijks 120 miljoen wilde dieren, die als huisdieren, voedsel, jachttrofeeën, medicatie, modetrend of exotische souvenirs worden verhandeld in de schaduw van de wet.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Bedreiging voor wilde diersoorten
Na het verlies van hun natuurlijke leefgebieden door ontbossing staat de illegale handel in wilde dieren op de één na grootste bedreiging voor wilde soorten. Het WWF schat de wereldwijde verkoop op 9 miljard tot 23 miljard dollar per jaar. Dit betekent dat het verboden zakendoen over de rug van wilde dieren behoort tot de top 4 van criminele activiteiten wereldwijd. De drugs-, mensen- en wapenmarkt staan ook in het lijstje. De belangrijkste afzetmarkten zijn de VS, Europa en Japan. Maar deze ‘booming business’ bedreigt niet alleen diersoorten met uitsterven, het heeft ook verreikende gevaren voor ons mensen.
Coronapandemie door zoönosen
Een van de bedreigingen voor mensen ervaren we nu. Volgens wetenschappers veroorzaakte de overdracht van een virus van dier op mens een wereldwijze gezondheidscrisis. In de zoektocht naar de oorzaken van de huidige coronapandemie trok een dierenmarkt in Wuhan internationale aandacht van de media, autoriteiten en onderzoekers. Gezondheidsdeskundigen waarschuwden al jaren dat dergelijke markten het risico op het uitbreken van nieuwe infectieziekten enorm verhogen.
Een brandhaard voor virussen
Van dergelijke uitbraken zijn meer voorbeelden dan alleen Covid-19. Zo werd in 2002 het SARS-virus en in 2012 het MERS-virus, ook coronavirussen, overgedragen van vleermuizen op mensen. Sven Wirth van dierenwelzijnsorganisatie VIER VOETERS legt uit: “Als honderden of duizenden dieren in een afgesloten ruimte worden gehuisvest en nauw contact hebben met mensen, worden dergelijke markten en zelfs boerderijen met intensieve landbouw al snel een brandhaard voor virussen.” Deze overdracht kan plaatsvinden door direct contact, maar ook door aerosolen (kleine druppels die in de lucht blijven hangen) en de consumptie van onvoldoende gekookt vlees.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Gemuteerde vorm voorkomen
In de loop van de aanhoudende coronapandemie lieten Deense en Nederlandse autoriteiten miljoenen nertsen doden die besmet waren met het menselijke coronavirus. Dit gebeurde op pelsdierfokkerijen om te voorkomen dat ze een gemuteerde vorm van het virus over zouden dragen op de mens.
Infectieziekten als zoönosen
“De meeste infectieziekten worden door de mens veroorzaakt”, aldus Sven Wirth, “MERS, ebola, tuberculose, Mexicaanse griep, hondsdolheid en HIV zijn oorspronkelijk zoönosen. Dat wil zeggen: ziekten die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen. En ook het massaal houden van boerderijdieren en de aantasting van de natuur biedt zoönosen een ingang, ook in Europa. Het kan zomaar gebeuren als we wilde dieren uit hun leefgebied halen en ze dwingen dichter bij ons te komen of zelfs naar steden en dorpen te verhuizen.” Besmette dieren kunnen zelf ziek worden, maar ze kunnen ook immuun zijn en de ziekteverwekkers onopgemerkt doorgeven aan mensen.
In strijd met dierenwelzijn
De dieren op de markten in China en Zuidoost-Azië worden ofwel illegaal bejaagd, gevangen en vervoerd naar het land van de potentiële kopers. Dit gebeurt onder omstandigheden die in strijd zijn met de regels rond dierenwelzijn. De dieren kunnen ook afkomstig zijn uit fokfaciliteiten. “Sommige wilde dieren worden ook vanuit Europa naar Azië geïmporteerd”, zegt dierenbeschermer Sven Wirth, “er zijn hier bijvoorbeeld tijgerfokkers die de dieren als medicinale producten verkopen aan Azië. Dit is, onder bepaalde voorwaarden, legaal. Daarnaast zijn er ook nog genoeg juridische mazen in de wet om misbruik van te maken”, aldus de expert van VIER VOETERS. “De internationale bescherming van diersoorten kan de snelle criminele ontwikkelingen niet meer bijbenen. Zo worden sommige bedreigde diersoorten alleen in een bepaald land beschermd, maar niet wereldwijd.”
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Dierenleed
Veel dieren sterven al bij de jacht of tijdens het transport. Anderen worden op wrede wijze vermoord om te worden aangeboden als traditionele ‘remedies’, trofeeën, vakantiesouvenirs of voedsel te midden van kleding, kitsch, fruit, kruiden en groenten. Met als resultaat: slangen in drank, knapperige schorpioenen aan spiesjes, ivoren souvenirs, gedroogde zeepaardjes en krekels als geluksbrengers. Dit alles wordt verkocht aan toeristen.
Dieren als medicijnen
De wilde dieren worden ook gebruikt als medicijnen. Zo zou een theelepel neushoornpoeder de kater na een avondje stappen bestrijden. Haaienvinnen bieden energie en schubdierpoeder moet huidziekten helpen genezen. De vraag naar dergelijke traditionele Chinese medicijnproducten neemt toe, terwijl er geen enkel wetenschappelijk bewijs is van hun werkzaamheid.
Verbod op dierenmarkten
“Naast de lokale markten groeit de wereldwijze dierenhandel via internet gestaag”, betreurt Wirth. “Een algemeen verbod blijkt moeilijk, aangezien de handel in wilde dieren meestal via een dunne lijn loopt tussen wat is toegestaan en wat illegaal is.” De zoönose corona (SARS-CoV-2) heeft Vietnam en de Chinese overheid ertoe aangezet om de verkoop van wilde dieren op markten, restaurants en online platforms tijdelijk te verbieden.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Voorlichting en bewustmaking
Maar dergelijke verboden zijn geen permanenten oplossing. Wirth: “Een verbod alleen zal de situatie van de dieren niet verbeteren. Om een echte duurzame verandering voor wilde dieren wereldwijd te laten plaatsvinden, is het nodig om voorlichting te geven over dierenwelzijn en mensen bewust te maken over het gevaar van zoönosen. We moeten niet alleen wijzen op de gevaren, maar ook het unieke karakter van de wilde dieren benadrukken. We moeten uitleggen hoe zij leven en waarom ze als medewezens absoluut bescherming door ons waard zijn.”
