Vanwege de pandemie gelden er overal bewegingsrestricties en wordt er fors minder gereisd. Hierdoor zijn er beduidend minder auto’s op de weg, rijden er minder treinen en is het vliegverkeer sterk afgenomen. Een positief gevolg hiervan is dat we nu ook veel minder geluidsoverlast hebben. Dat is ook het geval in de oceanen.
We horen de vogels ’s ochtends weer zingen en op sommige plekken hoor je ook het geluid van andere dieren. Zo worden we er elke dag op gewezen hoe dieren in de natuur op afstand met elkaar communiceren en hoe dit geluid zo vaak verloren gaat in ons eigen lawaai. En als wij nu zelfs de geluiden van de natuur horen, betekent het ook dat dieren elkaar duidelijker en van een grotere afstand horen.
Wie heeft er last van geluidsoverlast in het water?
Ook al is geluidsoverlast onzichtbaar voor het menselijk oog, door het vele lawaai dat wij veroorzaken gaat het geluid van de natuur verloren of nemen wij het geluid van dieren niet waar. De meeste mensen denken bij geluidsoverlast in eerste instantie aan geluid dat zich door de lucht verplaatst, maar ook in zee is er veel geluidsoverlast. Onderwaterlawaai vormt een grote bedreiging voor zeedieren. Geluid verplaatst zich onder water veel sneller dan in de lucht en voor zeedieren is geluid van levensbelang om met elkaar te communiceren en om te navigeren.
Het leven in zee wordt ernstig verstoord door onderwaterlawaai dat wordt veroorzaakt door schepen, luchtdrukwapens die seismische golven produceren, boor- en bouwactiviteiten, de pleziervaart en sonars die voor militaire doeleinden en in de visserij worden gebruikt. Vroeger hadden zeedieren en hun leefomgeving geen last van dit lawaai. Nu worden dieren die erg gevoelig zijn voor geluid, zoals walvissen en dolfijnen, verjaagd uit hun voed- en broedplaatsen of steeds weer aan geluidsoverlast blootgesteld.
Is er een link tussen geluid en stress bij zeedieren?
Omdat geluid niet zichtbaar is, betekent dit dat de impact op verschillende dieren niet meteen waarneembaar is. De effecten zijn soms pas op langere termijn merkbaar bij individuele dieren of populaties. Er is echter onomstotelijk bewijs dat zeedieren lijden onder het lawaai. In de nasleep van 9/11 in 2001 voer er bijvoorbeeld een tijd lang geen scheepsverkeer aan de Amerikaanse oostkust, waarna wetenschappers vervolgens constateerden dat er in de ontlasting van de noordkapers veel minder stressgerelateerde hormonen zaten. Hun conclusie was dat “er nu voor het eerst is aangetoond dat er mogelijk een relatie is tussen laagfrequent geluid van schepen en chronische stress bij walvissen.”
Tussen 1960 en 2000 is in veel gebieden het onderwaterlawaai elke tien jaar verdubbeld. Hierdoor is de ‘communicatieruimte’ voor zeedieren drastisch afgenomen. Het gevolg hiervan is dat de communicatie tussen de dieren en het detecteren, herkennen en onderscheiden van geluiden alleen nog maar op veel kleinere afstand mogelijk is. In het verleden bestreek het communicatiebereik van blauwe vinvissen de gehele oceaan, maar tegenwoordig is dat bereik met 90% afgenomen door het onderwaterlawaai. Hierdoor zijn er nog maar weinig broedplaatsen over en dat betekent dat de populaties van deze bedreigde diersoort ernstig onder druk staan.
Een cruiseschip in Roseau, Dominica.
Stilte door minder cruiseschepen
Tijdens de Covid-19-pandemie zijn er veel minder industriële activiteiten; een aantal hiervan is zelfs helemaal gestaakt. Met name de cruisesector is hard geraakt en wereldwijd mogen cruiseschepen niet meer uitvaren. Deze schepen hebben vaak een grote impact op het mariene milieu en het milieu in de kustgebieden, omdat zij door veel afgelegen en ecologisch kwetsbare gebieden varen, zoals beschermde mariene gebieden en nationale parken.
Nu de cruisevaart stilligt, is het dit jaar voor de kwetsbare zeedieren die hier leven, veel rustiger. Het Antarctisch Schiereiland en het sub-Antarctisch Eiland Zuid-Georgia, waar blauwe vinvissen, dwergvinvissen, bultruggen en zuidkapers in de zomer hun jongen grootbrengen, hebben in de Australische zomer van 2020/21 geen last van de aanwezigheid en het lawaai van cruiseschepen. Ook de broed- en voedplaatsen van de blauwe vinvis in de Golf van Corcovado en Chiloé in Chili zijn voor deze bedreigde walvis veel rustiger, omdat er minder cruiseschepen zijn.
Snellere schepen maken meer lawaai
Het niveau van het onderwaterlawaai dat door schepen wordt veroorzaakt, hangt over het algemeen samen met de snelheid waarmee de schepen varen. Snellere schepen geven meer overlast. De cruiseschepen die op hoge snelheid in de Golf van Hauraki bij Nieuw-Zeeland varen, zijn al een lange tijd een grote zorg van IFAW en andere organisaties die zich hier inzetten voor de bescherming van de bedreigde Brydevinvis. Onderzoekers hebben geconstateerd dat door het lawaai van grote schepen die hier varen de communicatieruimte van Brydevinvissen zelfs zo’n 87% minder is. De dieren hebben dus door deze schepen enorm veel moeite om elkaar te vinden. Een ander groot probleem voor deze walvissen is het risico op aanvaringen met schepen. Deze aanvaringen leveren vaak gruwelijke verwondingen op bij walvissen, vaak ook met een dodelijke afloop.
Maar het goede nieuws is dat zowel onderwaterlawaai als het risico op scheepsaanvaringen sterk afnemen wanneer schepen op lagere snelheden varen. Een bijkomend voordeel is dat schepen ook minder brandstof verbruiken en minder broeikasgassen uitstoten. Dit levert niet alleen kostenbesparingen op maar draagt ook bij aan het behalen van de CO2 -reductiedoelstellingen van de scheepsindustrie. Lagere snelheden zijn dus een win-winsituatie voor zowel het milieu als de scheepvaart.
Adempauze voor dieren in oceanen
Door de pandemie hebben veel zeedieren en natuurlijke leefomgevingen nu een adempauze – de mogelijkheid bij te komen van de negatieve impact van menselijke activiteiten. Voor wetenschappers is er een unieke kans om de ‘voor’ en ‘na’-effecten van meer of minder onderwaterlawaai op walvissen en andere kwetsbare zeediersoorten te meten. Zo krijgen wij meer inzicht in de bedreiging van deze onzichtbare vijand op het voortbestaan van vele zeedieren.
Als de Covid-19-storm eenmaal is bezworen, is er een geweldige kans om de scheepsvaart, met onder meer de cruisesector, anders vorm te geven: ‘terug naar normaal’ is feitelijk geen optie, omdat ‘normaal’ ecologisch gezien niet houdbaar is. De pandemie zou zomaar dé wake-upcall kunnen zijn om structureel veranderingen door te voeren om de leefomgeving van dieren en mensen beter te beschermen.
door: Sharon Livermoore (Senior Program Manager Bescherming van de oceanen, International Fund for Animal Welfare (IFAW)
Ook interessant voor jou:
