Hoe fijn zou het zijn als we onze dieren gewoon kunnen vragen of ze zich goed voelen of misschien hulp nodig hebben. Aangezien dit niet mogelijk is, moeten we hen goed observeren: wat zeggen de lichaamstaal en het gedrag over de gezondheidstoestand van onze viervoeters? En hoe herken je pijn bij dieren?

Pijn is fijn

Op zichzelf is pijn een goede zaak: het is een signaal van het lichaam dat er iets mis is. Als wij mensen bijvoorbeeld hoofdpijn heb­ben, kunnen we gaan liggen, een glas water drinken of een pijnstiller nemen. Onze dieren proberen pijn te verlichten door hun gedrag aan te passen, bijvoorbeeld door rust of juist beweging. Katten en vooral prooidie­ren zoals konijnen en cavia’s handelen echter heel subtiel: ze hebben de nei­ging hun angst te verbergen. Dit is hun overlevingsstrategie, omdat in het wild getoonde zwakte roofdieren aantrekt. Daarom is het onze taak als eigenaren om altijd attent te zijn zodat we snel kunnen reageren.

Een blik in de bakjes

Als een dier bijvoorbeeld zijn favoriete eten weigert, is dit een duidelijk waar­schuwingssignaal. Vooral herbivoren als konijnen en cavia’s moeten regelmatig eten. Anders komt hun spijsvertering volledig stil te liggen. Redenen voor een verminderde eetlust bij deze kleine huisdieren kunnen onder meer gebits­problemen, een infectie of vergiftiging zijn. Maar natuur­lijk hebben honden en katten ook hun dagelijkse rantsoen nodig om gezond te blijven. Als ze weigeren te eten, kan een ernstige ziekte, zoals nierfalen of een parasietenbesmetting, de oorzaak zijn. Een dier dat niet wil eten, moet zo snel mogelijk naar de dierenarts worden gebracht om levensbedreigende com­plicaties te voorkomen. Naast eetgedrag dienen dierenbaasjes het drinkgedrag van hun huisdier in de gaten te houden. Als een viervoe­ter minder drinkt dan normaal, kan dit duiden op maag-darmproblemen zoals buikpijn, obstipatie of diarree. Hevige dorst of verhoogde vochtopname kan daarentegen een symptoom zijn van diabetes. Ook de hoeveelheid urine en ontlasting kan informatie geven over de gezondheid van een dier: zijn de frequentie, kleur en consistentie van de uitscheiding hetzelfde als gebruikelijk of zijn er afwijkingen? Zit er bloed in de urine of ontlasting? Als je hierin onre­gelmatigheden ontdekt, moet je je dier bij voorkeur meteen naar de dierenarts brengen.

Vacht en veren

Of een dier ziek is, kun je soms ook zien aan het veranderde uiterlijk. Als de vacht of veren steeds doffer worden, er kale plekken ontstaan en mogelijk zelfs uitslag, kan dit wijzen op een allergie, parasietenbesmetting of een ziekte. In dit geval reageren honden en katten vaak door intensief te likken, te knabbelen en/ of te krabben. Als een dier zijn vacht of veren niet verzorgt, kan dit een teken van pijn zijn: onverzorgde vacht of veren zouden een reden tot zorg moeten zijn, vooral in het geval van kleine huisdieren en vogels. Deze dieren zijn doorgaans meesters in het verbergen van hun lij­den, dus een verandering van vacht of veren is vaak de enige aanwijzing dat er iets mis is. Verwijde pupillen kunnen ook een teken zijn van pijn die eigenaren van gezelschapsdieren serieus moeten ne­men – evenals een verhoogde ademha­lingssnelheid, meer speeksel of tanden­knarsen. Konijnenliefhebbers moeten hierbij extra goed oplette. Want terwijl konijnen hun welzijn kunnen uiten door rustig met hun tanden te knarsen, duidt een duidelijk hoorbaar, sterk tandenknarsen juist op pijn. Om een ziekte bij hun huisdier in een vroeg stadium te herkennen, moeten die­renliefhebbers ook de lichaamstaal en bewegingen van hun viervoeters goed bestuderen. Een ongebruike­lijke positie van de kop, stijfheid bij beweging, tekenen van verlamming en mank lopen moeten zeker worden bekeken door een dierenarts.

Hulp voor reptielen

Bijzonder moeilijke patiënten zijn reptielen, amfibieën en vissen. Omdat ze geen duidelijke gezichtsuitdruk­kingen tonen en, afhankelijk van de soort, weinig of geen geluiden maken, moeten eigenaren van schildpadden, gekko’s, kikkers en koi erg goed kijken. Want ook deze dieren hebben een zenuwstelsel en kunnen pijn voelen. Als baardagamen, kameleons & co. in korte tijd veel gewicht verliezen, duidt dit ook op een ziekte. Dan moeten de leefomstandigheden worden gecon­troleerd: Is de temperatuur in het ter­rarium goed? En de luchtvochtigheid? Werkt het aquariumwaterfilter naar behoren? Als je geen problemen kunt vinden die kunnen worden opgelost, moet je een dierenarts raadplegen, bij voorkeur een deskundige op het gebied van reptielen, amfibieën en/of vissen. Sommigen bieden huis­bezoeken aan om de patiënt in zijn vertrouwde omgeving te kunnen on­derzoeken.

Snel handelen

Heeft de hond moeite met opstaan? Springt de kat niet meer zo lenig als vroeger op de vensterbank? Wat sommi­ge eigenaren afdoen met ‘hij wordt gewoon oud’, kan een indicatie zijn van artrose of een andere gewrichtsaandoening. Ook in dit geval dient de dierenarts te worden geraadpleegd zodat de viervoeter niet onnodig pijn hoeft te lijden. In ieder geval is het raadzaam om in een vroeg sta­dium deskundig advies in te winnen bij de dierenarts. Want hoe eerder een ziek dier kan worden behandeld, hoe beter. De snelle start van de the­rapie vermindert niet alleen de pijn van het dier – de portemonnee van de eigenaar wordt ook gespaard. Wie een bezoek aan de dierenarts (te) lang uitstelt, loopt het risico dat het ziek­tebeeld verslechtert, chronisch wordt en/of ernstige secundaire ziekten tot gevolg heeft. Kleine kwaaltjes zijn daarentegen vaak snel en goedkoop te behandelen.