Welke dieren houden een winterslaap en waarom doen ze dat? En bijvoorbeeld beren houden geen winterslaap maar winterrust. Ontdek het verschil en hoe de dieren weten wanneer het tijd is voor de winterse slaap.

 

Waarom houden dieren een winterslaap?

Voor sommige dieren is er in de winter te weinig voedselaanbod, veelal door de koude temperaturen. Hun natuurlijke prooien zijn zelf diep weggedoken, vertrokken naar warmere oorden of worden in de lente pas geboren. Een winterslaap is dan een goede manier om zo spaarzaam mogelijk met je energie om te gaan. De hartslag, ademhaling en stofwisseling vertragen, en hun lichaamstemperatuur daalt flink. De dieren in winterslaap teren op de vetreserves die ze vooraf in hun lichaam hebben opgebouwd.

 

Welke dieren houden een winterslaap?

• Egels
• Vleermuizen
• Hazelmuizen
• Goudhamster / Syrische hamster
• Schildpadden
• Slangen
• Amfibieën
• Wespenkoninginnen
• Hommelkoninginnen
• Sommige vlinders en wormen
• Eén vogelsoort

Vaak wordt gedacht dat beren ook een winterslaap houden. Toch is dat niet helemaal waar, zij houden een winterrust, dat is iets anders. Naast de beer, gaan ook dassen, eekhoorns en wasberen in winterrust.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

 

Het verschil tussen winterslaap en winterrust

Het grootste verschil tussen winterslaap en winterrust is dat bij rust de lichaamstemperatuur nauwelijks zakt en de dieren tussentijds wakker worden om ‘bij te eten’. Terwijl dieren die in hun winterslaap tussentijds ontwaken in levensgevaar kunnen zijn. Dit komt nogal eens voor als het dier vooraf onvoldoende vetreserves aan kon leggen. Het gevolg is dat hij wakker wordt in een periode waarin hij amper tot geen voedsel vindt.

 

Hoe weten de dieren dat het tijd is voor de winterslaap?

Er zijn meerdere factoren die voor een dier aan kunnen geven dat het tijd is om zich klaar te maken voor de winterslaap:

• Dalende temperaturen
• Hoeveelheid voedsel
• Kortere daglengte (de tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang)
• Biologische klok geeft signaal

 

Niet dood, maar in diepe slaap

Het komt voor dat mensen een dier in winterslaap verwarren met een dood dier. Goedbedoeld maar fataal, nemen ze afscheid van het dier om het vervolgens te begraven. Dit gebeurt wel eens bij hamsters. Tijdens hun winterslaap voelen ze koud aan en zijn soms ook stijf. De verwarring is daarom wel logisch. Toch zal een dier in diepe slaap nog wel ademen, als is het veel trager en soms onregelmatiger dan wanneer hij wakker is.

Twijfel je of een dier daadwerkelijk overleden is of dat het om een winterslaap gaat? Vraag dan je dierenarts om advies.

 

De winter van vogels: wie is de eenling die in winterslaap gaat?

Ook voor veel vogels zijn winterse temperaturen niet ideaal. Sommige trekken daarom naar het warmere Zuiden, andere weten hier te overwinteren. Ook zijn er vogels die in late herfst vanuit het Noorden juist naar ons trekken. Deze vogeltrek levert bijzondere taferelen in de lucht op. Winterslaap is bij vogels een zeer zeldzaam fenomeen. Tot nu toe is van slechts één vogel bekend dat hij dit toepast: de Poorwill. Hij is familie van nachtzwaluw en komt voor in Canada, Californië, Arizona en Mexico.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

 

Hoe overleven vlinders in de winter?

De sterk dalende temperaturen dwingen sommige vlinders weg te trekken naar warmere oorden: de vlindertrek. Van de vlinders die hier overwinteren is bekend dat volwassen exemplaren wegkruipen in een beschut hoekje of kiertje en daar een soort winterse slaap houden. Alleen de citroenvlinder laat zich niet klein maken door winters weer. Die hangt ook als het vriest aan een blad of tak en weet daar prima te overleven.

 

Hoe kun jij dieren helpen in de winterse slaap te raken?

De winterslaap heeft een belangrijke, beschermende rol in het leven van sommige dieren. Maar om in die diepe slaap te kunnen komen, moet een dier wel vetreserves aanleggen. En onder andere door de verstedelijking hebben dieren soms continu te maken met een beperkt voedselaanbod. Verder is het belangrijk dat dieren een schuilplek vinden waar ze ongestoord een tijd kunnen verblijven. Je helpt de diertjes met…

• … egelhuisjes, insectenhotels en bijenhotels.
• … het bijvoeren van egels.
• … een natuurlijke en afwisselende vegetatie in je tuin.
• … het laten liggen van bladeren en plantresten.
• … het voorzichtig te werk gaan in de tuin gedurende de winterperiode.

Help ook andere dieren in je tuin

 

Tot wanneer blijven de dieren in winterslaap?

Het kan per diersoort verschillen wanneer hij uit zijn winterslaap ontwaakt. Daarnaast hebben ook de weersomstandigheden in de vroege lente invloed. Zo kan een egel zelfs tot april doorslapen.

 

De zomerslaap bestaat ook

Voor sommige dieren zijn hitte en droogte juist bedreigend. Zij passen in de zomer daarom dezelfde strategie toe als sommige dieren in de winter: ze doen een zomerdut. Voorbeelden daarvan zijn:

• vetstaart-makaki
• vogelbekdier
• afrikaanse longvissen
• kikkers en padden
• grondeekhoorns
• woestijndieren

Ook van een aantal landslakken en landkrabben is bekend dat zij de warmste dagen vervallen in complete rust, hopend dat het snel weer afkoelt.

bron: Universiteit van Utrecht, Vogelbescherming, Vlinderstichting, Hart voor Dieren Magazine