De egelopvangen zitten vol, dit najaar lijkt vooral het aantal jonge binnengebrachte dieren veel groter  te zijn dan afgelopen jaren. Wat daar de oorzaak van is, is nog niet duidelijk. Maar het gaat de afgelopen jaren überhaupt niet goed met de egels in Nederland en België. Egelziekte, verstedelijking, insecten en slaapplaatsen voor de winterslaap die niet meer te vinden zijn, maken het de dieren niet makkelijk. En dan zijn er nog egeltjes die levend begraven worden, omdat ze er in winterslaap uit kunnen zien alsof ze overleden zijn.

 

Ondervoede egels gaan niet in winterslaap

Vaak wordt gedacht dat de egels in november / december al lang in winterslaap zijn en dat bijvoeren vanaf dat moment geen nut meer heeft. Dit is een fabeltje. De eerste egels gaan normaal gesproken eind november in winterslaap, dit zijn de mannetjes. Vrouwtjes blijven langer wakker om hun jongen te verzorgen en bij te eten na een periode van zogen. Jonge egeltjes moeten eerst flink aansterken voor ze in winterslaap kunnen gaan, zij doen dit normaal gesproken vanaf eind december. Maar de jonge en volwassen dieren kunnen niet in winterslaap raken zolang ze ondervoed zijn. Bovendien kan een egel met te weinig vetreserves tijdens een winterslaap ontwaken omdat hij bij moet eten. Bijvoeren heeft daarom altijd zin.

 

Jongen te laag geboortegewicht

Voor jonge egeltjes die in augustus pas geboren zijn, is de winter een risicovolle periode. Van de jongen overleeft zo’n 75% de winter niet, een schrikbarend percentage! Onvoldoende eten en geen droog, beschut plekje kunnen vinden, zijn de voornaamste oorzaken van de sterfte. Jongen van uitgehongerde moeders hebben daarnaast een te laag geboortegewicht.

De tekst gaat verder onder de afbeelding

egels_jongen_verzwakt

 

Wat zijn de grootste risico’s voor de egelpopulatie?

De Egelbescherming Nederland vertelt ons dat ze aanzienlijk meer egels binnenkrijgen –  en in een nog slechtere conditie –  dan vorig jaar. Deze tendens kent meerdere oorzaken:

  • Verstedelijking zorgt voor minder schuilplaatsen voor de egels;
  • Egelziekte;
  • Tuinverharding/bestrating waardoor de egels steeds moeilijk bij voedzame insecten kunnen komen.

 

Egelziekte in het kort

In 2020 werden er opeens opvallend veel egeltjes met huid- en longproblemen bij de stichting binnengebracht. Het bleek om een zeer besmettelijke egelziekte te gaan, later Egelziekte 2020 genoemd. De getroffen dieren zitten meestal onder de abcessen die soms al opengebarsten zijn.

In 2021

Ook dit jaar zijn er onder verschillende egelpopulaties oplevingen van deze nieuwe egelziekte geweest. In Nederland lijkt de ziekte zich dit jaar vooral te verspreiden in Zuid- en Oost-Nederland, met een piek in het voorjaar en in de zomer.

Bij een onderzoek van zowel de Universiteit Gent als onder de Luikse egelpopulatie, werd bij autopsie na overlijden aan de Egelziekte, opvallend vaak de bacterie Corynebacterium ulcerans gevonden. Deze kan onder andere kroep en difterie bij de dieren veroorzaken. Of dit ook de oorzaak is van de mysterieuze Egelziekte, is nog niet duidelijk. De bacterie kan namelijk ook een neveneffect zijn van de ziekte.

 

Wat kan ik doen om egels te helpen?

  • Bijvoeren, het hele jaar door.
  • Ruim je tuin niet op
  • Een goed egelhuis maken of aanschaffen
  • Verhard niet de ondergrond van je gehele tuin; laat minimaal een aantal borders open die je eventueel vult met aarde en planten
  • Breng verzwakte dieren op de juiste manier bij de Egelbescherming

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

egels

 

Wat mag ik egels voeren?

Kwalitatieve kattenbrokjes zijn de beste basisvoeding die we egels kunnen geven. “Er zijn ook speciale egelvoeders te koop maar die bevatten vaak te veel toevoegingen die een egel van nature niet binnenkrijgt”, aldus Jenny Kleve, directeur Stichting Egelbescherming Nederland.

Een goede tip is om de bovenste laag brokjes wel in te smeren met blikvoer voor egels of gedroogde insectenpaté. De meeste katten halen hier hun neus namelijk voor op en laten de brokken daardoor staan. Zorg dat het voer altijd droog staat en plaats er ook een schaaltje vers drinkwater bij.

 

Bladeren en plantenresten in je tuin

Laat bladeren en plantenresten zoveel mogelijk in je tuin liggen. De wandelpaadjes kun je vrij maken, maar veeg het tuinafval dan naar de zijkant. Daar kan het mooi een mooie schuilplek vormen voor egeltjes én voor de insecten die de egels als voedsel nodig hebben. Om dezelfde reden snoei je je planten niet te vroeg in het voorjaar. En pas op met robotmaaiers.

Opgeruimd staat netjes, maar egels, vogels en insecten hebben liever een natuurlijk rommeltje.

 

Zorg dat het egelhuis groot genoeg is

Naast dat het egelhuis droog en van veilige materialen gemaakt moet zijn, is het vooral belangrijk dat deze groot genoeg is. Nog te vaak ziet de Egelbescherming dieren die overwinterde in een te klein huisje en óf hun winterslaap niet overleven óf er kaal en onder de schimmels uitkomen. In de te kleine onderkomens is onvoldoende luchtcirculatie waardoor het vocht dat het slapende dier uitstoot blijft hangen.

Bekijk de bouwtekening om zelf een geschikt egelhuis te maken of schaf een XXL-egelhuis aan via een dierenwinkel of tuincentrum. Let hierbij op dat er geen plastic in huisje verwerkt is.

 

Breng een egel in nood naar een opvang

Een egeltje in nood kun je niet zelf opvangen, dat is belangrijk om je te realiseren. Want hoe goedbedoeld ook; het zal het dier waarschijnlijk zijn leven kosten omdat hij specifieke medische zorg heeft. Je geeft hem de grootste overlevingskans door hem zo snel mogelijk naar de dichtstbijzijnde opvang te brengen.

Wanneer is een egel in nood?

  • Als hij overdag rondloopt, dit is geen natuurlijk gedrag;
  • Als hij gewond is of abcessen heeft;
  • Als er vliegeneitjes of maden op het dier zitten;
  • Als hij niet opgerold ligt maar wel zijn oogjes dicht heeft;
  • Als de egel hoest of troebele ogen heeft;
  • Als hij niet oprolt als je hem op zijn zij draait;
  • Als hij heen en weer wiebelt;
  • Als hij in het water van bijv. sloot of vijver terecht komt;
  • Als alle stekels plat blijven liggen, ook als je hem aanraakt;
  • Als het winternest verstoord is en de egel er niet kan blijven;
  • Als babyegels (herkenbaar aan de witte stekels) met dichte ogen zich buiten hun nest bevinden;
  • Als een kleine egel luid fluit zonder dat zijn moeder direct of na een korte tijd bij hem komt.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

egel verzwakt in nood

 

Eerste hulp aan egels in nood

Laat een egel in nood niet achter, neem hem direct mee in een doek, sjaal of stuk krant. Hij is immers verzwakt en kan zichzelf waarschijnlijk niet meer verdedigen. Bovendien kan het dier wegkruipen zodat je hem later niet terug zult vinden.

  • Eenmaal thuis pak je een goed afsluitbare doos met luchtgaten.
  • Bekleed deze met een handdoek en een kruik. Maar let op! De kruik vul je half met warm, niet kokend, water. Vouw de kruik boven het water dubbel zodat de lucht kan ontsnappen. Hierdoor vormt de kruik een plat oppervlak waar de egel niet af kan rollen
  • Sluit de dop goed af en rol er een extra handdoek omheen, zodat het egeltje niet tegen het hete rubber aankomt, en leg hem in de doos.
  • Plaats de egel op of naast de kruik.
  • Leg een handjevol kattenbrokjes en klein bakje water bij de egel
  • Sluit de doos met voldoende luchtgaten af en laat de egel zoveel mogelijk met rust.

 

Hoe moet ik een egel vervoeren naar de opvang?

Bekijk de adressenlijst opvangpunten voor egels per provincie en bel de dichtstbijzijnde om te melden dat je er aankomt. Voordat je vertrekt haal je het waterbakje uit de doos en sluit je deze weer om te voorkomen dat de egel eruit kan kruipen.

  • Vervoer de egel zo rustig mogelijk en zet de autoradio uit om extra stress voor het dier te voorkomen.
  • Bij hoge buitentemperaturen is het goed om de egel onderweg een keer te controleren op oververhitting. Ligt hij plat op zijn buik met de poten wijd? Dan is het te warm.

 

Is een egel overleden of in winterslaap?

Bij een egel in winterslaap kan het lijken alsof hij overleden is: hij voelt koud aan, ligt onbeweeglijk en zijn ademhaling is zo verlaagd, dat het soms lijkt alsof hij niet ademt. Goedbedoeld maar absoluut nootlottig, begraven sommige mensen daardoor egeltjes die in winterslaap zijn. Vind je een egel, bijvoorbeeld onder een hoop bladeren in je tuin, die niet beweegt en niet lijkt te ademenen, controleer dan een paar minuten lang of je toch iets van een ademhaling en zeer lage hartslag kunt herkennen. Twijfel je of een egel in winterslaap of overleden is? Bel dan de Egelbescherming.

 

Als je een egel in zijn winterslaap verstoord

Egels die tijdens hun winterslaap verstoord worden, reageren vaak niet tot nauwelijks. Toch kunnen ze even later, wanneer jij uit het zich bent, alsnog ontwaken. Plaats bijvoorbeeld de opgeveegde bladeren weer terug en zet voor de zekerheid een bakje water en voeding klaar voor het dier.

bron: Egelbescherming, Hart voor Dieren Magazine

nieuwsbrief dierentips