Net als wij worden onze honden en katten ouder met de nodige kwaaltjes. Ze krijgen als senioren soms te maken met verminderd of helemaal geen zicht. Of een dier wordt het slachtoffer van een ongeval en is als gevolg daarvan blind van de ene op de andere dag. Dit lijkt een onoverkomelijke handicap, maar onze viervoeters kunnen er in de meeste gevallen wonderwel mee omgaan. Als wij als baasjes tenminste bereid zijn ons ook een beetje aan te passen en hen een veilige haven te bieden.

 

Wat een schok! Kitten Leah is door een rottig ongeluk beide ogen kwijt op een leeftijd van slechts drie maanden. Hoe nu verder? Even raak ik de moed kwijt. Kan een kat wel functioneren zonder zicht? Zal ze wel gelukkig zijn? Ik aai haar over haar bolletje als ik haar bezoek in de dierenkliniek waar ze herstelt van haar operatie na het voorval. Al na een paar dagen heeft ze volledig in de gaten waar haar eten vandaan komt, reageert ze op de stemmen van de assistentes als ze iets nodig heeft en vindt ze probleemloos haar kattenbak. Ze spint en lijkt te genieten van de aandacht. Als ik na het bezoekuur weer vertrek, draait ze haar koppie in de richting van het geluid van de piepende deur en miauwt ze zacht, alsof ze gedag zegt. Zal ze zich na haar ziekenhuisverblijf ook zo goed kunnen redden? 

Kleine heldin

De dierenarts is voorzichtig optimistisch. Ze vertelt me dat de meeste dieren die blind worden een goede manier vinden om daarmee te leven, maar dat het zeker ook afhangt van hoe het dier er zelf mee omgaat. Leah heeft al besloten: ze gaat niet bij de pakken neerzitten. Als ik haar na tien dagen mee naar huis mag nemen is ze klaar voor een groter verblijf. Ik knutsel samen met mijn partner een ‘cattery’ van planken met een oppervlakte van twee bij drie meter in elkaar. Hier kan ze gaan wennen en uitproberen. We zetten hem in de slaapkamer – want lekker rustig. De ‘muren’ van haar verblijf zijn slechts een meter hoog, maar ik ga er vanuit dat ze voorlopig wel even zoet zal zijn met het testen van haar vaardigheden op de begane grond. Ik zit er volledig naast want nog geen dag na haar thuiskomst is madam al over de schotten heen geklommen. Ze  speelt zorgeloos op bed met een pluchen muisje en snort naar hartenlust als ze het ding in haar greep vastklemt. Het is voor mij duidelijk: ze is absoluut niet ongelukkig en past zich razendsnel aan aan haar nieuwe situatie. Mijn kleine heldin deinst nergens voor terug en staat nog altijd midden in het leven. En dus buig ik me over de aanpassingen die er nodig zijn van de kant van het baasje om het leven van een blinde kat – of hond – zo prettig mogelijk te maken.

 

Niets veranderen

Het was voor Leah misschien niet zo nodig, maar ik denk dat klein beginnen op zich geen slecht plan is, vooral als je dier wat langzamer moet wennen aan zijn blindheid. Laat je dier je woning kamer voor kamer (opnieuw) verkennen als hij blind is geworden en blijf erbij om te zien wat de mogelijke struikelpunten kunnen zijn en om in te grijpen waar nodig. Nu kan hij in zijn hoofd een kaart maken van wat waar staat en hoe hij bij zijn eten en drinken kan komen.

Maak je je zorgen over trappen, scherm deze dan af met bijvoorbeeld een kinderhekje. Een hond snapt al snel dat hij daar niet mag komen en een kat zal met enige hulp en begeleding van het baasje vlug leren hoe hij de treden op en af komt als hij het kinderhekje wenst te trotseren. De meeste katten laten zich namelijk niet afschrikken en willen koste wat kost weten wat er op alle plekken in huis gaande is.

Wat heel belangrijk is, is dat alles blijft staan waar het staat. Ga dus niet met meubels slepen of opeens een parketvloer leggen als je een blind dier hebt, zeker in het begin niet want het leren kennen van zijn omgeving vraagt ontzettend veel inspanning. Als hij gewend is om op de bank te klimmen en opeens staat daar een kast of tafel, kan dit een behoorlijke afknapper zijn. Als dit regelmatig gebeurt, is het een aanslag op zijn zelfverzekerdheid. Je dier moet zich veilig kunnen voelen in zijn omgeving en met veelvuldige ongelukjes en zichzelf bezeren komt dat niet van de grond. Ook de locatie van de kattenbak(ken) is en blijft vast.

‘Gevaarlijke’ zaken zoals plantenbakken en lage planken, maar ook dingen die wankel staan,  makkelijk omvallen of scherpe kantjes hebben moet je verwijderen of op een plek zetten waar je dier niet bij kan komen. 

Belang van neus, oren en snorharen

Hoe belangrijk de neus, oren en tastharen in het leven van honden en katten zijn, merk je echt wanneer zij hun zicht verliezen. Katten zullen hun oren als scanners gebruiken en met behulp van hun snorharen hun omgeving aftasten. Al snel weten ze waar ze kunnen rennen en springen en waar ze moeten oppassen omdat er meubilair in de weg staat. 

Voor honden is vooral de neus extra belangrijk als ze niets meer zien. Ook al voordat het zicht verdween nam de hond zijn wereld grotendeels op via zijn neus, die bijzonder goed werkt. Ga je met een blinde hond wandelen, geef hem dan uitgebreid de tijd om overal te snuffelen. Zo ‘leest’ hij de krant en weet hij wat er gaande is in de buurt. 

Wandelen en buiten zijn

Vooral in het begin is het belangrijk om je hond zelf de route te laten bepalen van de wandeling; dit vergroot zijn gevoel van zekerheid en veiligheid. Overigens kun je blinde honden ook een groot plezier doen met hersenwerk, bijvoorbeeld voerpuzzels of door gewoon wat lekkers in het gras te gooien tijdens het uitlaten. Dan kunnen ze hun neus inzetten en krijgen ze er nog een beloning voor ook.

Lees tijdens de wandeling de lichaamstaal van je hond om te bepalen of hij zich vermaakt, of misschien wel gestresst is. Het is heel belangrijk dat hij er plezier aan beleeft. Ook veiligheid is een must: leer je hond het gesproken commando ‘stop’, zodat je in een gevaarlijke situatie meteen kan ingrijpen. Andere signalen, zoals ‘hoog’ en ‘laag’ zijn makkelijk zodat je hond weet of hij bijvoorbeeld een stoepje of trapje op of af gaat.
Laat je hond liever niet loslopen, gebruik desnoods een flexlijn om hem wat mee ruimte te geven. Als hij in een veilig gebied wel los mag lopen, gebruik je regelmatig een belletje of fluitje om aan te geven waar jij bent. Oefen dit eerst thuis.

Een blinde kat los laten lopen is vragen om moeilijkheden, ook al woon je in een landelijke omgeving. Het dier kan zich ergens in klem lopen, de weg kwijtraken of in een sloot terechtkomen. Het alternatief voor een blinde kat is dan ook een ruime en veilige buitenren of een goed afgeschermd balkon. Zijn dit voor jou geen mogelijkheden, dan kun je overwegen om je kat op een rustige plaats uit te laten aan een tuigje. Oefen dit altijd eerst thuis zodat je dier gewend is aan het tuigje en de lijn. Als hij er geen lol aan lijkt te beleven, laat het dan achterwege. De meeste katten willen echter graag genieten van de buitenlucht en stellen een uurtje of meer per dag beperkte vrijheid in de frisse lucht zeer op prijs. Ook al kunnen ze geen vogeltjes achterna jagen, ze horen ze wel! 

Stootkussen en lopers

Heeft je dier moeite zijn weg door het huis te vinden of is de vloer glad? Dan kun je hem ondersteunen door op bepaalde plekken een loper of een mat neer te leggen. Dit zijn contactpunten waaraan de hond of kat herkent waar hij zich bevindt. Vooral in de beginfase zal dit vaak helpen om je dier sneller te laten wennen aan zijn omgeving. Het biedt hem dat zo belangrijke gevoel van veiligheid als hij weet wat hij op zijn pad kan verwachten.

Voor honden zijn speciale hulpmiddelen, zoals de Muffin’s Halo, verkrijgbaar die hen helpen om vrijer te bewegen. Dit is een soort stootkussentje dat voor hun neus uitsteekt en bevestigd is aan een tuigje. Als je hond hem draagt en iets nadert, raakt dit het stootkussen voordat zijn neus de pineut is en past hij zijn richting aan.

Voor katten is dit niet echt een optie, al zou je zelf zoiets in elkaar kunnen knutselen. Katten gebruiken hun snorharen om hun route te bepalen en zullen een stootkussentje in de meeste gevallen alleen maar irritant vinden. 

Spelen is een must

Natuurlijk wil een blind dier ook spelen. Blinde katten jagen nog net zo graag als voorheen. Je kunt ze bijvoorbeeld speelgoed met geluid geven om achterna te jagen. Leah vindt het machtig om in de badkuip met een dopje van een frsidrankfles te spelen. In de badkuip kan ze het speeltje niet kwijtraken en het klettert lekker tegen de wanden. Haar soortgenoten spelen inmiddels vrolijk met haar mee als ze het dopje naar de badkamer versleept.

Met een hond kun je bijvoorbeeld iets met geurdetectie gaan doen of samen leuke ontdekkingswandelingen maken. Zelfs trainen is een optie;  met een clicker of een hondenfluitje kun je hem van alles leren, zolang je maar geduld toont.  

Heb jij tips?

Voor Leah en andere blinde huisdieren zijn er nog veel meer mogelijkheden om toch een gelukkig leven te leiden, zo lang we als baasjes maar meedenken. Hebben jullie aanvullende tips? Die horen we graag!

 

Korte tips

• Laat je dier nooit schrikken. Kondig aan dat je in de buurt bent door je stem te gebruiken en hem niet lukraak te aaien voordat hij aan je hand heeft kunnen snuffelen.
• Zorg dat je dier gechipt en geregistreerd is en voorzie zijn halsband van een kokertje met je adresgegevens.
• Een bekende soortgenoot helpt vaak om snel de lol in het leven terug te vinden.
• Zorg dat voer, water, mand, kattenbak e.d. altijd op een vaste plaats staan en probeer meubilair niet of zo min mogelijk te verschuiven.
• Het belangrijkste is dat je dier zich veilig voelt. In zijn omgeving, bij jou en in zijn leven over het algemeen. Zorg dat je er bent voor je dier en dat je hem kunt begeleiden.

 

Dit artikel werd gepubliceerd in Hart voor Dieren 5.2020
(tekst: Nique Hanskamp  Foto’s: Shuttersock)

Ook interessant voor jou:
Huisdierenapp voor baasjes
8 tips voor kieskeurige katten