Dierentaal fascineert ons al sinds mensenheugenis. We zouden maar al te graag weten waarover eigenlijk ‘gepraat’ wordt. Daarom nemen we een kijkje in de wereld van geluiden en frequenties.

Dit artikel komt uit Hart voor Dieren magazine – neem nu een abonnement!

Ze piepen, brommen, brullen, tjilpen, zingen of blaffen. En dat zijn slechts de onderdelen van hun communicatie, die wij met onze menselijke oren kunnen horen. Dieren ‘spreken’ op veelzijdige manieren met elkaar, maar blijven met hun uitwisseling van signalen en geluiden uiteindelijk toch meestal een gesloten boek voor ons.

Draait alles om overleven?

Veel kunnen we best begrijpen. Maar het meeste dat in het dierenrijk verteld wordt, blijft een groot geheim voor ons – omdat we hun taal niet spreken. Dieren communiceren via verschillende kanalen. Terwijl bij ons het spreken, samen met mimiek, lichaamshouding en gebaren, het belangrijkste communicatiemiddel is, zien en horen we bij dieren allerlei akoestische, optische en zelfs chemische signalen en gedragingen. Het spectrum gaat van dreiggebaren en de baltsdans tot geurvlaggen, waarschuwingsroepen of de vaardigheid om van kleur te veranderen. Hierbij gaat het meestal om levensnoodzakelijke dingen, zoals de zoektocht naar voedsel, een slaapplaats, het vermijden van vijanden of de keuze van een partner.

Maar is dat echt alles? Wat wordt er allemaal nog meer besproken wanneer wij het niet begrijpen? Geven dieren wellicht nog veel meer informatie aan elkaar, misschien zelfs over dingen die ‘slechts’ ter vermaak zijn? Doen ze aan smalltalk? En kunnen verschillende diersoorten elkaar verstaan? Wat deze vraag betreft, is men het zelfs al binnen het bereik van de menselijke taal niet eens. Het belangrijkste punt van alle discussies: In hoeverre heeft dierentaal iets met onze taal te maken?

De filosofen Aristoteles en Epicurus speculeerden al over hoe dieren elkaar onderling verstaan. Noam Chomsky, één van de meest vooraanstaande hedendaagse linguïsten, maakt een fundamenteel verschil tussen menselijke taal en dierlijke communicatie. Hij ziet taal als iets specifiek menselijks, iets dat tijdens de evolutie alleen de mens meekreeg. Tegenstanders van deze theorie, onder wie Charles Darwin, gaan uit van een soort model van dierlijke communicatie. Daarin staat onze taal bovenaan: dieren en mensentaal zijn volgens deze theorie dus met elkaar verbonden.

Primaten kunnen praten

Volgens recente bevindingen zouden apen anatomisch gezien in staat zijn om te spreken. Ze kunnen menselijke begrippen leren en verstaan. Maar ze zijn cognitief niet in staat tot een taal als complex communicatiemiddel met een vast aantal regels, elementen en grammaticale structuren. Dat is ook de reden dat apen niet beschikken over de manier van communiceren die mensen hebben. Ze hebben er vermoedelijk ook totaal geen interesse in om te roddelen of over hun dagelijkse routine te kletsen. Desondanks beschikken ze, net als veel andere dieren, over een verbluffend ingewikkeld communicatiesysteem. Laat je verrassen door de spannende wereld van de communicatie in het dierenrijk. En: luister eens heel goed!