Dolfijnen en andere walvisachtigen beschikken over een zeer geavanceerd sonarsysteem, waarmee ze zelfs een kijkje kunnen nemen in ons lichaam.
De link tussen zwangerschapstesten en dolfijnen lijkt misschien wat ver gezocht maar dat dolfijnen bijzondere dieren zijn, kan niet ontkend worden. Aan deze zeezoogdieren worden de meest opmerkelijke eigenschappen toegewezen. Er wordt gesproken over niet-menselijke personen met denkkracht en gevoelens, ’s werelds slimste dieren (na de mens), boodschappers uit de oceanen, dolfijnenbewustzijn, dieren met een eigen taal en cultuur, met een buitenaards vreemdsoortige intelligentie en een psychologisch emotionele band met de mens, etc.
De waarheid in het midden
Dat dergelijke uitspraken niet zomaar aanvaard moeten worden als absolute waarheid staat buiten kijf, maar de richtlijn is dat de waarheid ergens in het midden ligt.
In dit artikel staan we aan de hand van opzienbarende, maar waargebeurde anekdotes en observaties stil bij echolocatie, een zeer geavanceerd sonarsysteem waarmee dolfijnen en andere walvisachtigen zich oriënteren, voedsel herkennen en navigeren. Het kan dolfijnen eveneens precieze informatie leveren over de grondstof van een voorwerp, zijn inhoud, zijn formaat en zelfs driedimensionale gegevens ervan. Maar er is meer: dolfijnen kunnen door middel van echolocatie in ons lichaam ‘kijken’, een prille zwangerschap detecteren, misschien zelfs onze emoties aflezen. Geen wonder dat dit buitengewone zintuig omringd is door veel mystiek en magie.
Evolutie zonder grenzen
Het gezichtsvermogen van dolfijnen is heel goed – hun ogen kunnen onafhankelijk van elkaar bewegen. Maar ’s nachts of op grote diepte, wanneer er meer voedsel is maar er ook meer natuurlijke vijanden zijn, is hun zicht ontoereikend. Om te overleven hebben dolfijnen daarom het vermogen ontwikkeld om in de duisternis te leven. Geluid beweegt zich vier maal sneller voort in het water dan op het land; in zee is het gehoor dan ook een betrouwbaarder zintuig dan het zicht. Dolfijnen gebruiken geluid om te communiceren, maar, wonderlijk als ze zijn; hun gehoor is veel verder ontwikkeld dan het onze (hogere frequenties kunnen worden waargenomen) en is verder geëvolueerd naar een geavanceerd sonarsysteem: de echolocatie. Het is vergelijkbaar met het mechanisme dat vleermuizen gebruiken om te navigeren, met de technologie die door onderzeeërs wordt aangewend of met ultrasone apparatuur – maar overtreft deze vergelijkingen aanzienlijk.
Driedimensionale informatie
Echolocatie bezorgt dolfijnen zeer gedetailleerde informatie, ook driedimensionaal. Tijdens een experiment kon een geblinddoekte dolfijn de bewegingen van een andere dolfijn imiteren. In een andere proefneming werden twee schijfjes van anderhalve millimeter uit het zicht verborgen. Het enige verschil tussen deze schijfjes was dat het ene gemaakt was van aluminium en het andere van koper. De dolfijn kon het verschil aantonen. In andere tests konden dolfijnen aangeven of een verborgen blokje gemaakt was van metaal, hout of plastic – en dit vanaf een afstand van dertig meter. Ze konden zelfs het verschil in vorm en grootte aangeven.
Ben je al onder de indruk? Zet je dan schrap voor volgende anekdote: op een afstand van iets meer dan negen meter werden twee metalen kokers verborgen. Dolfijnen konden aanduiden dat de ene koker enkele tienden van een millimeter (ongeveer de dikte van een vingernagel) dikker was!
Door objecten heen kijken
Echolocatie is voor dolfijnen het eerste middel om informatie te krijgen over hun omgeving en voorwerpen of organismen. Maar hoe werkt het nu precies? Ze brengen een soort klikgeluid voort (met een frequentie tussen de 8 en 2000 ‘kliks’ per seconde) dat aangemaakt wordt ter hoogte van de ‘monkey lips’ (fonische lippen) en luchtzakken net onder het blaasgat. Vervolgens kaatsen obstakels in de omgeving de geluiden terug en de zo verkregen echo wordt op zijn beurt opgevangen door de onderkaak. Via het daar aanwezige vetkanaal wordt de echo vervolgens naar het middenoor geleid waar gehoorbeentjes aanwezig zijn. Dolfijnen kunnen deze sonargeluiden bundelen ter hoogte van de meloen (een olieachtige substantie in het voorhoofd die door spieren vervormd kan worden) en richten als een lichtstraal waardoor het geluidsstralen worden.
‘Kijken’ met echolocatie
Omdat geluid zich door levend weefsel kan voortbewegen, kunnen dolfijnen letterlijk door middel van echolocatie door objecten heen ‘zien’. Ze kunnen door elkaars en ons lichaam kijken, wat hen informatie geeft over de fysieke toestand. Dolfijnen vertonen vaak een buitengewone interesse voor mensen met chirurgisch staal in hun lichaam (pacemaker, prothese) en zwangere vrouwen. Zo was er in het Amerikaanse Dolphin Research Center een zwangere trainer die met een drachtige dolfijn werkte; de dolfijn zond klikgeluiden in de richting van de schoot van de trainer en daarna zwom de dolfijn met haar buik omhoog zodat de trainer die kon strelen. Een beetje ongemakkelijk was het dat deze dolfijn hetzelfde deed bij een bezoekster die met de dolfijnen zwom. De onvermijdelijke vraag was: “Ben je ook zwanger?”, waarop haar echtgenoot lachend antwoordde: “Ik hoop van niet!”. Enkele weken later ontving het centrum een telefoontje van de bezoekster met het heuglijke nieuws dat ze inderdaad zwanger was …
Morning-afterpil?
Hollen we voortaan na een avontuurtje stante pede naar het dolfinarium om te checken of er een morning-afterpil moet geslikt worden? Wordt een zondags bezoekje aan een dolfinarium dé nieuwe manier om aan je partner of familie het vreugdevolle nieuws van gezinsuitbreiding te melden? Nee, liever niet. Beter om deze prachtige, intelligente dieren in hun waardigheid te laten in de oceaan, waar ze écht thuishoren.
